Snelle klimaatverandering nu op de agenda van de Verenigde Staten

Vanwege het geraas van ineenstortende Amerikaanse financiele instellingen en het wankelen van de hele Amerikaanse economie, zou een van de belangrijke nieuwsberichten van deze dagen gemakkelijk aan onze aandacht kunnen ontsnappen. De 'U.S. Department of Energy's Office of Biological and Environmental Research' (OBER), heeft een speciaal programma gestart dat abrupte klimaatverandering moet onderzoeken. Daarvoor is een multidisciplinair team ingesteld, dat onderzoekers bij elkaar brengt die normaal niet samenwerken aan deze vraagstukken. Het onderzoeksprogramma heeft de naam IMPACTS meegekregen en dat staat voor "Investigation of the Magnitudes and Probabilities of Abrupt Climate Transitions".

Ik vraag hiervoor speciale aandacht omdat:

• Enkele jaren geleden reeds een voorlopig rapport aan de regering Bush was uitgebracht over de kans van snelle klimaatverandering en de mogelijke 'impact' daarvan op menselijke samenlevingen. Dat is toen in principe onder de tafel geveegd.
  
• De huidige Amerikaanse regering steeds zolang als ze kon, sceptisch is geweest over klimaatveranderingen en zeker over de oorzaken daarvan. Ik trek hieruit de conclusie dat er informatie beschikbaar moet zijn gekomen die deze regering tot deze actie heeft gebracht.
• Het de Department of Energy is, die dit onderzoeksproject heeft gestart.

Sinds het laatste rapport van de IPCC hebben in elk geval de glaciologen vaker aan de bel getrokken met mededelingen dat de ontwikkelingen bij de polen met behulp van de huidige klimaatmodellen niet goed voorspelbaar zijn. De ontwikkelingen gaan aan de polen volgens deze wetenschappers vele malen sneller dan ze ooit hadden voorspeld. De genoemde glaciologen vertellen ons dat het ijs op Groenland goed is voor rond de 6 meter zeespiegelstijging en de West Antartica ice sheet ook. Als deze gebieden langzaam warm worden waardoor het ijs vele eeuwen nodig heeft om te smelten zullen we ons daaraan gewoon kunnen aanpassen. Als het veel sneller gaat dan gedacht kunnen we volgens Dr. Hansen (glacioloog) wel eens drie meter zeespiegelstijging in een eeuw krijgen en dat is dus een meter in ongeveer dertig jaar. Als dat waar zou blijken, zullen samenlevingen als de Surinaamse het zeer moeilijk krijgen. Duidelijk stof voor de "prakser' broki".

Het initiatief van de Amerikanen is in elk geval toe te juichen. Suriname moet nog beginnen met inventarisatie van de ontwikkelingen en hun mogelijke effecten op onze samenleving.

De titel van dit artikeltje bevat de link naar het nieuwsbericht.

Wat doen we in Suriname met de rapporten van IPCC en NIMOS over effecten van klimaatverandering?

Suriname is zoals veel landen in onze regio niet verantwoordelijk voor de uitstoot van grote hoeveelheden CO2 en wij behoren vanwege onze kleine economie en ons oerwoud, niet tot de grote vervuilers in de wereld. Bovendien behoren we tot de landen met een hoog percentage 'schone' energie, vanwege het feit dat we voor de opwekking van electriciteit voornamelijk waterkracht gebruiken. Wij zullen dus de gevolgen van de klimaatverandering over ons heen krijgen zonder dat we daaraan veel hebben bijgedragen en zonder dat we op dit moment belangrijk kunnen bijdragen aan de vermindering van CO2 uitstoot (hoewel alle beetjes helpen). We krijgen de problemen in elk geval wel op ons bord.

Waarschijnlijk zijn de ongewone weersomstandigheden die we binnen een relatief korte periode hebben meegemaakt, de eerste tekenen van het veranderend klimaat. Voor de meeste mensen in Suriname is dit duidelijk. Wat de gevolgen op wat langere termijn zullen zijn en hoe we erop moeten reageren is voor diezelfde mensen echter heel wat minder duidelijk.

De regering lijkt geen of onvoldoende aandacht te hebben voor de hele kwestie, terwijl de laatste rapporten van "The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)" erop wijzen dat de situatie met betrekking tot CO2 uitstoot is verslechterd. Er blijken bovendien reeds enkele jaren rapporten te bestaan over de Surinaamse situatie, die een vrij grimmig beeld schetsen. Volgens "The first National Communication to the United Nations Framework Convention on Climate Change" van het NIMOS, zou de schade die Suriname kan lijden, lopen in de miljarden US dollars voor overheid en particulieren. Deze schade zal volgens het rapport vooral worden veroorzaakt door verzilting van landbouwgebieden en directe waterschade door zeespiegelstijging. Er wordt aangegeven dat reeds een zeespiegelstijgingen van 50 cm zeer ernstige gevolgen met zich mee zal brengen en dat een stijging van één meter rampzalig zal zijn.

Naast de effecten van zeespiegelstijging verwacht de IPCC problemen door extreme weersomstandigheden, zoals hevige regenval en episodes van droogte. Deze weersomstandigheden zijn intussen ook in Suriname voorgekomen, voorlopig met relatief weinig persoonlijke ongelukken, maar wel met behoorlijke materiele schade. In het aangehaalde NIMOS rapport wordt ook gewaarschuwd voor mogelijke toename van windkracht in de kustvlakte, waarbij in eerste instantie aan de reeds wankele bananensector wordt gedacht. De gevolgen op langere termijn van afnemende regenval zijn het droger worden van bepaalde landbouwgebieden, afname van beschikbaar zoet water en negatieve effecten op de opwekking van electriciteit door de waterkrachtcentrale te Afobaka. De toegenomen wind hebben we in 2007 en zeker in 2008 kunnen merken: We herinneren ons het weggewaaide dak van het Diakonessenhuis en de tientallen huizen op Leiding en Sarmacca waarvan daken of delen daarvan, letterlijk "eraf vlogen". Hieraan is van regeringszijde vrijwel geen aandacht besteed en naar de samenleving toe is er geen informatie geweest.

Naast de dreigingen presenteren de Surinaamse rapporten ook maatregelen ter bescherming en vermindering van de gevolgen. Het aanleggen van dammen en dijken in gebieden waarin er al veel is geinvesteerd zoals in Paramaribo, het wegtrekken uit bedreigde gebieden wanneer het niet anders kan en landbouwmaatregelen, zoals het planten van gewassen die kunnen gedijen in de nieuwe omstandigheden. Specifiek wordt geadviseerd om onderzoek te doen naar rijstsoorten die in brakwater of (zoals in het binnenland) op "droge grond" kunnen groeien in verband met de verwachte verzilting van traditionele rijstgronden. Ondanks de ernst van de geschetste situatie is door de regering echter geen plan van aanpak gepresenteerd en zijn de adviezen niet omgezet in een concreet actieplan.

Al deze zaken worden verder gecompliceerd door de verwachting dat de prijs van energie zal stijgen waardoor financiering van diverse activiteiten en projecten mogelijk in het gedrang kan komen, met name als te lang daarmee wordt gewacht. Als Suriname dus doorgaat met het negeren van de klimaatproblematiek zullen we onvoorbereid worden overvallen door negatieve effecten en gevaren waartegen we ons wel hadden kunnen beschermen. Het betekent echter ook dat we niet zullen kunnen inspelen op eventuele nieuwe mogelijkheden en ontwikkelingskansen, die door de veranderingen mogelijk ook zullen ontstaan.

Aanpassing aan de genoemde klimaatveranderingen in een tijdperk waarin de beschikbaarheid van goedkope energie en betaalbare voeding op zijn minst onzeker zijn, is geen zaak die individueel of zelfs door NGO's kan worden aangepakt. Overheden zullen daaraan stevig leiding moeten geven, in intensieve samenwerking met diverse organisaties van burgers en regionale overheden (die we niet hebben in Suriname).

Het is in elk geval noodzakelijk dat iedereen die op welk niveau dan ook een leidinggevende rol vervult in onze samenleving, zich met deze problematiek bezighoudt en van de leiding van het land en de volksvertegenwoordiging eist dat er een plan van aanpak wordt ontwikkeld en uitgevoerd, met de reeds beschikbare informatie als uitgangspunt. De ingestelde werkgroep die de regering moet adviseren over het milieu en het klimaat, moet transparant werken en de informatie mag niet verborgen blijven. De samenleving heeft recht op informatie en voorlichting, zoals dat ook is aangegeven in het NIMOS rapport. De regering heeft de plicht deze kwestie aan het parlement voor te leggen en het parlement dient het op de agenda te brengen, zodat we met elkaar kunnen bepalen op welke wijze we zullen inspelen op de problematiek.

Het laatste rapport van 'The Intergovernmental Panel on Climate Change', betreft een overzicht dat vooral bedoeld is voor beleidsmakers. De Surinaamse regering moet op korte termijn aan het parlement een plan van aanpak presenteren om de gevolgen van de gecombineerde "klimaat-energie-voedsel" problematiek, waar we reeds mee geconfronteerd worden, het hoofd te bieden.

In elk geval moet de regering op korte termijn:

• Aan de Universiteit van Suriname, het NIMOS en andere nationale en internationale deskundigen de opdracht geven om binnen enkele maanden een geactualiseerd en meer gedetailleerd rapport te presenteren, over de specifiek voor Suriname te verwachten veranderingen en hun effecten op verschillende sectoren van onze samenleving.
• Op basis van deze informatie en adviezen, in overleg met de private sector een geintegreerd programma ontwikkelen voor de aanpak van de problemen en de benutting van nieuwe mogelijkheden (bijvoorbeeld in de voedselproductie), waarbij ook rekening wordt gehouden met de verwachte ontwikkelingen op het gebied van de aardolieprijs.
• Vaststellen welke acties in elk geval – de zogenaamde 'no regret' maatregelen - moeten worden ondernomen en direct daarna starten met de uitvoering. Verbetering van de waterhuishouding van Paramaribo en van de rijstarealen in Nickerie, vermindering van brandstofverbruik door onder andere eliminatie van de verkeerscongestie in de binnenstad, verbetering van het openbaar vervoer en de verbreding van de bruggen over het Saramacca kanaal, zijn enkele voorbeelden .
• Financieringsbronnen identificeren en aanspreken.
• Een concreet werkplan opstellen voor de uitvoering van in het programma geplande overheidsprojecten en activiteiten en dit als additioneel Meerjaren Ontwikkelingsplan aanbieden aan De Nationale Assemblee.
• Een speciaal voorlichtingsprogramma opstarten om burgers te informeren over de problematiek, zodat ze de juiste beslissingen kunnen nemen en eventuele problemen kunnen voorkomen of oplossen. Vooral voor jonge mensen is deze informatie van bijzonder belang.

Klimaatverandering en zeespiegelstijging: hoe verder voor Suriname?

This example of the effect a meter sea level rise would have on the coastal area in Suriname was generated by using an interactive map. The results are based on height information only.

Dit plaatje waarop onze kust te zien is in geval van een zeespiegelstijging van een meter, is gegenereerd met behulp van een interactieve kaart op het web.

Tegenwoordig zijn klimaatverandering en zeespiegelstijging, terecht, op ieders lip en (bijna) iedereen begint te begrijpen dat we er ernstig rekening mee moeten houden. Dat betekent dus, dat we in het stadium zijn aangekomen dat je zou kunnen plannen hiervoor en dat we voor Suriname ook de deskundigen moeten horen. Wie echter waar dan ook bij politieke, economische en/of bedrijfsmatige planning betrokken is, weet dat het horen van deskundigen slechts een eerste stap is om te komen tot een zinnige reactie op de gerezen vraagstukken wat dit betreft. De deskundigen (nationaal en internationaal) maken op basis van onderzoeksfeiten, waarschijnljkheden en onzekerheden de scenario's en de politieke leiding in de verschillende landen en de gemeenschappen (door pressie en opinie) zullen moeten bepalen met welke van die scenario's rekening moet en kan worden gehouden.

Voor Suriname is een stukje eigen onderzoek daarbij beslist noodzakeijk. Het is vrij duidelijk dat het land als geheel, als het slechts de oppervlakte betrof, relatief niet veel te vrezen zou hebben van een zeespiegelstijging, zelfs als deze meerdere meters zou bedragen. Het is omdat meer dan 70 % van ons volk in de kustvlakte woont en bovendien de meeste van onze vruchtbare landbouwgronden zo dicht bij de zee liggen, dat we als we niets doen, zelfs bij een relatief kleine zeespiegelstijging ernstige consequenties kunnen verwachten. Consequenties die waarschijnlijk in eerste instantie vooral de reeds kwakkelende landbouwsector zullen treffen.

Als we stilstaan bij wat op de kaart te zien is, lijkt het erop dat er in eerste instantie niet eens zozeer voor Paramaribo een probleem is. In eerse fase lijken vooral Commewijne en Nickerie die lager liggen ernstig te worden getroffen, terwijl daar bovendien onze rijstbouw en andere landbouwgebieden liggen. Coronie heeft een accuut probleem en ook daarover zullen in het licht van deze ontwikkelingen spoedig beslissingen moeten worden genomen. (Natuurlijk is de afwatering van Paramaribo een probleem, maar dat is het ook zonder zeespiegelstijging).

We kunnen er na het laatste klimaatrapport in elk geval niet meer omheen. Het klimaat verandert en zal voor de meeste landen extra problemen met zich meebrengen. De deskundigen zijn het er in elk geval over eens, dat de zeespiegel zal stijgen en dat we met meer extreme klimaat en weersituaties te maken zullen krijgen. De grote vraag die zij ook niet goed kunnen beantwoorden is: wat gebeurt er voor een bepaald gebied precies en hoe snel? Vooral dit laatste is natuurlijk van wezenlijk belang voor ons vermogen maatregelen te treffen ter bescherming van onze samenleving. De verschillende onderzoekers zijn het dus sinds kort over genoemde zaken vrijwel allemaal eens, maar geven bovendien, afhankelijk van hun positie en hun eigen ervaringen in het veld behoorlijk ver uiteenlopende mogelijkheden, die in feite zeer groot verschil maken als er een programma van maatregelen moet worden ontwikkeld.

We zien de zeer conservatieve schattingen van de zeespiegelstijging in het IPCC rapport, waar iedereen zich dan achter kon stellen maar waarin geen rekening is gehouden met de bijdrage van de polen en Groenland. Daartegenover houden sommige glaciologen ons voor, dat we mogelijk niet slechts met (minder dan) 1 meter in een eeuw rekening moeten houden, maar dat we op basis van hun observaties ook wel 3 meter in een eeuw zouden kunnen krijgen. Dus ongeveer een meter in 30 jaar en dat levert een totaal andere situatie op, die ook een ander programma van maatregelen zou vragen. Bepaling van het werkelijke scenario is dus van grote invloed op het proces van planning voor het tegengaan van negatieve effecten . Het maakt nogal wat verschil: een meter in een eeuw of een meter 30 jaar en daarna dus nog meer. Wat krijgen we verder? Minder regen maar veel meer op een dag? Lange droge tijden? De antwoorden op deze vragen bepalen natuurlijk in hoge mate welke reacties wenselijk en mogelijk zijn. Daar geven de rapporten en officiele verklaringen niet echt antwoord op. Het blijven verschillende scenario’s die volgens de onderzoekers elk een bepaalde waarschijnlijkheid hebben. De bijdrage die de polen zouden kunnen leveren aan het tempo en de mate van zeespiegelstijging is volgens alle deskundigen op dit moment nog helemaal niet goed in te schatten. Het kan letterlijk vriezen of dooien. De gevolgen van elk van de genoemde scenario’s zijn ernstig genoeg om elke samenleving zich te laten bezinnen op de gevolgen en te dwingen tot een besluit op basis van welk van de waarschijnlijkheden de maatregelen zullen worden afgestemd. Economie, politiek, lokale omstandigheden en risico's en 'common sense' zullen hierbij uiteindelijk bepalend zijn.

Het soort maatregelen dat moet worden genomen kan namelijk nogal verschillen, afhankelijk van wat je uitgangspunt is. Het gaat zoals gewoonlijk vooral om beslissingen over aanwending van geld. Elk interventieprogramma kost nogal wat en geld kan je maar een keer uitgeven. In dit geval mag het doel bovendien niet gemist worden 'you have to hit target'. Ter orientatie: volgens de bronnen rekent Nederland op 50 tot 70 miljard Euro in ongeveer 20 jaar.

Hoe zit het met Suriname? wat merken we al en wat zijn de maatregelen, wat zullen die kosten en waar zal het geld vandaan komen?

De landbouwgebieden in Nickerie en commewijne lijken in alle modellen het eerst te lijden, omdat ze blijkbaar het laagst liggen. Onze voeding komt daar in belangrijke mate vandaan. Er zullen in die gebieden waarschijnlijk op korte termijn goede zeeweringen en waterwerken moeten komen, evenals voor Coronie en Paramaribo, maar of dat op de langere termijn de oplossing is hangt natuurlijk af van het scenario dat als vertrekpunt wordt gebruikt. Dat bepaalt dan ook meteen wat voor soort werken worden aanlegd. Ik begrijp dat er onderzoek is gedaan en zal daarover dan weer vragen stellen in De Nationale Assemblée.

In elk geval moeten we in Suriname beginnen met alle deskundigen die we in huis hebben te betrekken bij onderzoek en voor de universiteit van Suriname voldoende middelen beschikbaar te maken. Deze fondsen zullen we in eerste instantie wel bij de internationale organisaties moeten halen. Daarvoor is er een eerste plan nodig. We zullen nu meer dan ooit moeten beseffen dat wat onze bodem oplevert moet worden ingezet voor de ontwikkeling en bescherming van ons eigen volk.

We hebben dus nog meer huiswerk , maar een voordeel van dit alles is, dat deze noodzakelijke activiteit, als we ons verstand gebruiken ook de nationale economie kan aanzwengelen. We moeten in elk geval plannen maken en vooral goed plannen gaan uitvoeren. Tot nu toe is het weer ons voor geweest. Nog zonder zeespiegelstijging en klimaatsverandering.

Kortere maar hevige regentijden, langere droge tijden ?

Het klimaat in Suriname zal in de toekomst veel meer onderwerp van gesprek zijn dan vroeger, dat is duidelijk.
We zijn niet sterk in het tijdig maatregelen nemen om problemen te voorkomen. In de achter ons liggende dagen, werden nadat delen van de stad dagenlang ondergelopen waren, driftig de lang verwaarloosde trenzen en afvoerkanalen opgehaald, althans zoveel mogelijk.
Het is voor mij duidelijk dat onderhoud en verbetering van de waterhuishouding van de stad en andere woonplaatsen in de kustvlakte van het allergrootste belang zijn.

Wet- en regelgeving, bestemmingsheffingen, het instellen van een speciale werkarm voor het nemen van deze maatregelen en het onderhouden en steeds aanpassen van het systeem zijn enkele van de belangrijkste maatregelen die per onmiddellijk moeten worden genomen.

Het is verder belangrijk dat we realistisch kijken naar het klimaatrapport dat recent is uitgebracht. Verschillende wetenschappers denken dat de aangegeven zeespiegelstijging een 'best case' scenario is.

De link in de titel leidt naar een interactieve kaart, waar de zeespiegelstijging kan worden bekeken.